ไอแอมบักโก

แสงของตะวันเริ่มใกล้ระนาบกับพื้นโลก อากาศจึงไม่ร้อนนัก จากที่เห็นคนนอนกลางวันเพราะแดดร้อนเกินกว่าจะนั่งจิบกาแฟเราก็เริ่มเห็นคนออกมาทำกิจกรรมกลางแจ้งมากขึ้น บ้างเตะตะกร้อ บ้างเล่นฟุตบอล บางคนรดน้ำผัก อาบน้ำข้างบ่อดิน หาบน้ำมาใส่ตุ่ม บ้างก็ตระเตรียมอาหารเย็น

ถ้าการท่องเที่ยวบูม ตรงนี้จะเป็นจุดเช็คอินที่โด่งดังของเมืองซึ่งอยู่ห่างจากศูนย์กลาง​ทวาย​ไม่กี่ร้อยเมตร เราอยู่ตรงนั้นในยามเช้าของวันนี้ ขณะเข็มนาฬิกาดิจิทัลกระดิกผ่านตี 5 มาเล็กน้อย ขอบฟ้าเรื่อๆ ก็ค่อยๆ คายพระอาทิตย์​มาเรืองรอง

“ตะบิวชอง” เป็นชื่อหมู่บ้านกะเหรี่ยง​คริสต์ ชาวบ้านวัย 60 ขึ้นไปเล่าว่า ชีวิตของพวกเขาหมดไปกับการทำสงครามจนแทบไม่ได้ทำอะไร คนหนุ่มวัย 24 ที่คุยกับเราบอกว่า เขาต้องวิ่งหนีหัวซุกหัวซุน​เพราะคมกระสุนนั้นราคาแพงเท่าชีวิต

ถนนเส้นนี้สร้างโดยบริษัทอิตาเลียน-ไทย​ หลายปีแล้วที่มันเดินหน้าแบบปีละคืบ เพราะโครงการตัดผ่านพื้นที่สู้รบของกะเหรี่ยง​ KNU ที่มากกว่านั้นคือชาวบ้านที่นี่ไม่ยอมปล่อยให้ถนนเส้นนี้เขี่ยพวกเขาให้พ้นทางง่ายๆ บ้างออกมาคัดค้าน บ้างก็ปักหลักตั้งมั่น หรืออย่างน้อยที่สุดเขาพบว่า โครงการนี้มีความอึมครึม​ทึมเทาเกินกว่าจะนิ่งเงียบหรือเพิกเฉย

นี่คือเด็กหญิงชมจันทร์ พี่สาวของเธอรูปร่างใกล้เคียงกันชื่อเด็กหญิง​ชมดาว ทั้งคู่อยู่ชั้น ป.2 โรงเรียน​ไร่ส้มวิทยา อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ ระหว่างทาง​กลับบ้าน​ ชมจันทร์เอาแต่ถามเด็กชายโกวิท ผู้เป็นเพื่อนใหม่ของเธอไม่หยุด บางทีเธออาจยังไม่ถามจนสิ้นสงสัย แม้จะใช้เวลาอยู่ด้วยกันหลายสิบนาทีระหว่างที่รถกระบะคันนั้นลำเลียงเราแหวกไร่ส้มส่งเธอถึงบ้าน

นั่งอ่านไฟล์ฉบับแล้วฉบับเล่า กางหนังสือขึ้นมาแล้วพับเก็บสลับกับพับหน้าจอเปลี่ยนไปเปลี่ยนมา เดี๋ยวขีดฆ่า เดี๋ยวขึ้นย่อหน้าใหม่ หันดูนาฬิกาก็ปาเข้าไปเที่ยงคืน ซึ่งปกติก็ไม่ได้นับว่าดึกดื่นอะไร เพราะแต่ไหนแต่ไรก็อาศัยค่ำคืนทำงานแล้วผล็อยหลับตอนใกล้เช้าอยู่แล้ว

ปลายปีที่แล้วผมไปขลุกอยู่อุดรธานีหลายวันหลายคืน ได้รับความเอื้อเฟื้อจากมิตรสหายให้ถ่ายทอดเรื่องเล่าการต่อสู้ของกลุ่มอนุรักษ์อุดรธานีกับการต่อสู้เพื่อปกป้องถิ่นฐานบ้านเกิดมาเกือบ 2 ทศวรรษภายใต้โจทย์ “อีสานสามัญ” และความร่วมสมัยของสังคมอีสาน